Zoek een gedicht

Heylema, Mary

Regels (Stadsgedicht 38)

Ik hoor het wel: Wat moet
een freule met een pen? zegt men.
Een adellijke vrouw trouwt
of blijft op honk en laat zich onderhouden.
Ze neemt genoegen met zich voegen.

Ach ja, ik ken de regels.
Maar liever vul ik ze met inkt.
Geschreven woorden leven, weet ik.
Ze helpen tegen pijn, als wie je lief heeft
veroordeelt wat je doet.

Een waar genie? Ik? Dat zeg ik niet.
Maar wie hard werkt
verdient zijn eigen brood.
Kijk, schrijfwoedend leg ik
een lange lijst met titels aan.

Zie je? Zie je mij?

Mary Heylema; geschrven voor de Louise Stratenus Salon in Figi

[als de ochtend verdwijnt] (Stadsgedicht 37)

als de ochtend verdwijnt
in een dag met een gat

als ik overal kijk
maar je niet blijk te zien

dan zoek ik een huis
in een nis van de tijd
met een dak van zachte gedachten
met muren van steun en van troost

waar ik rustig kan zitten
met al mijn gemis

Mary Heylema

Geschreven voor Afscheidshuis Uitvaartonderneming Voorneveld, Zeist

Besparingsopenbaring (stadsgedicht 36)

Verbaas je gratis hier:
in deze winkel vol met spullen
koop je niets

vul je tas met wat je nodig hebt
een jas, een lamp, een broek

er is genoeg
voor wie wil delen.

Mary Heylema, geschreven voor de Weggeefwinkel Zeist

beeldbepalend (Stadsgedicht 34)

ooit ontstond ik
uit een gistend niets
misschien was ik er allang
maar zag je me nog niet

wie weet
heb ik een hart
dat zachtjes klopt
waarmee ik je kan wakker wiegen

of het hamert
slaat gaten voor je
naar een ander blikveld

kijk maar

Mary Heylema

Geschreven voor achterflap boekje beeldenroute Zeist

De bizon en het manenschaap (Stadsgedicht 28)

Bezoekers dierentuin:

Hee, kijk! Kijk eens hier.
Wat is dat voor een dier?

Bizon:

Ik ben het dier van de zon.
De volle zon,
de stralende zon,
van alles wat ademt de bron.

Bezoekers dierentuin:

Hee, kijk! Kijk eens hier.
Wat is dat voor een dier?

Manenschaap:

Ik ben het dier van de maan.
De koele maan,
de zilveren maan,
verder dan ver hier vandaan.

Bezoekers dierentuin:

Aha! Nou, nou! Niet slecht!
Maar wie zijn jullie écht?
Bizon: Ik ben een prairierenner.
Manenschaap: Ik ben een bergbeklimmer.

Bizon: Ik ben een stampende kracht.

Manenschaap: Ik ben pezig en zacht.

Bizon: Ik ben de baas van de dag.

Manenschaap: Ik ben prinses van de nacht.

Bizon: Ik ben de beste.

Manenschaap: Nee! Dat ben IK.

Bizon: Jij sloom schaap!

Manenschaap: Jij lompe os!

Bizon: Jij mekkerbek!

Manenschaap: Jij stierennek!

Bezoekers dierentuin:

Finito! Basta! Stop!
We weten het. Hou op!
Een hoeven schrapend manenschaap
is bijzon-bijzon-bijzonder.
En een briesend bizonbeest
een indrukwekkend wonder.

Allen:

Wij zijn bijzon-bijzon-bijzonder,
een indrukwekkend wonder.
Wij zijn bijzon-bijzon-bijzonder,
een indrukwekkend wonder.

Mary Heylema

Toelichting:

De dierentuin van Zeist

Aan het begin van de twintigste eeuw leefden er in Europa bizons in het wild. Maar ze werden ernstig bedreigd, omdat er veel op gejaagd werd. Op zijn buitenplaats Gooilust in ’s-Graveland bezat meneer Blauuw al een bijzondere privédierentuin. In 1926 besloot hij de gemeente Zeist een bizonpaartje te schenken: Jupiter en Juno, die in Zeist al snel voor nakomelingen zorgden. De dieren konden er rustig in het Bisonpark – het huidige Bisonveld – leven en hadden er de Bisonstal tot hun beschikking. Niet ver van het Bisonpark was ook toen al ’t Jagershuys gevestigd, dat destijds geëxploiteerd werd door de heren A. en W. Kolfschoten. Zij richtten zes jaar later vlak achter hun uitspanning een dierentuin op: het Zeister Dierenpark. De dierentuin trok duizenden bezoekers, die kwamen kijken naar de kakatoes, bontkleurige amazone papagaaien, shetland pony’s, neus- en wasberen, dwerggeiten, kangoeroes, dam- en edelherten, struisvogels, apen, steenbokken, manenschapen, een tamme ooievaar en de vijver met flamingo’s. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het dierenpark steeds kleiner en in 1945 sloot de dierentuin definitief zijn poorten.

Het lied De bizon en het manenschaap | De dierentuin van Zeist werd in het kader van het Internationaal Liedfestival Zeist 2022 geschreven door stadsdichter Mary Heylema en op muziek gezet door Matthijs Overmars. Dit projectlied vormt met twaalf andere dierentuinliederen de basis voor het project. Theatermaker Bram van Oers schreef er een verbindend verhaal bij over Mees, een jongen uit Zeist die bij de padvinderij zit. Wanneer hij bij de scouting is, droomt hij weg op het Bisonveld. Als hij wakker schiet, is hij ervan overtuigd dat er op deze plek vroeger wilde bizons leefden. Zijn vrienden lachen hem uit en denken dat hij te vaak indiaantje heeft gespeeld. Kan hij de anderen overtuigen van zijn gelijk?

Dinsdagochtend 21 juni werd het project afgesloten met een feestelijke voorstelling in de Grote Kerkzaal van de Broedergemeente in Zeist.

Jonge vrouw met jas (Stadsgedicht 27)

Steek voor steek naait zij het stukje stof
in de voering van haar jas,
zakje voor een loden last.

Precies plaatst ze de naald, haar blik intens.
Denkt ze over hem die ze straks treft?
Zijn gruwelijke daden? Zijn gevaar?
Of denkt ze aan haar oom en zijn gezin
die niet meer konden leven?

Daar gaat ze, aan het einde van de dag,
alsof ze zomaar fietst voor haar plezier.
De wind speelt met het kraagje van haar jas
wanneer ze naar Kerlens woning rijdt.
Ziet ze verbazing in zijn blik
als ze vastberaden richt en schiet?

Ze ontdoet zich van de jas,
de geruite stof valt op.

Maar langs de weg van leugen en verraad
vond toch een laatste kogel
zijn niet te stoppen baan naar haar.
Hief ze het hoofd? Zong ze?

Mary Heylema, stadsdichter

Ter nagedachtenis aan Truus van Lier (1921 – 1943), verzetsvrouw. 
Voorgedragen bij de Truus van Lier-lezing op 21 april 2022 in het Christelijk Lyceum, waarvan Truus van Lier leerling was van september 1938 tot zomer 1940.

De Haven van Zeist (Stadsgedicht 23)

Weet je waarom de zee zo zout is?
Weet je waarom? Weet je waarom?
Dat komt door de matrozentranen
van bodemloos verdriet.
Want al die ruige varenslui
zien hun huis al maanden niet.

Coupletten

Het zemelt en het zeurt, het maalt maar in mijn kop.
Mijn huis is me te klein, mijn dorp te benauwd.
Ik hou het niet meer uit, ik snak naar zilte lucht,
dus in een vloek en zucht, kies ik het ruime sop.

Als het schip gereed is en iedereen aan boord,
de lading vastgesjord, weten we van wanten.
Lichten we het anker, houden we de steven recht,
wachten tot de boots ons zegt: ‘Van wal! Steek maar van wal!’

Maar negen maanden later, dan klaag ik soms hardop:
‘Dat staren naar het water, diezelfde horizon…
Dat scheepsbeschuiten knagen, die storm van windkracht tien…
Ik ben het varen zat! Ik kan geen zee meer zien!’

Als ik in mijn kooi lig, mijn ogen stevig dicht,
vaar ik in gedachten de route langs de Grift,
de Waterige Weg tot aan de Schippersvaart.
En juich ik bij mezelf: Ahoy! Huis en haard in zicht!

Refrein

Heimwee! Ik heb heimwee!
Zee neem me mee
naar de haven van Zeist,
mee naar de haven van Zeist.

Mary Heylema, 
Liedtekst geschreven voor Internationaal Liedfestival 2021. 
Uitgevoerd op 26 oktober in de Broederkerk in Zeist.

Toelichting:
Een haven in Zeist, is dat geen fabeltje? Nee, zeker niet! Tot ongeveer 1960 werd er gevaren over de Biltse en Zeister Grift, gegraven in de 17e eeuw. Aan het einde van de Schipperssloot, een zijtak van de Grift, lag de Waterigeweg. Daar stond het Schippershuis, de woning van de beurtschipper. Zonder dat Zeist een haven had, was er tot het begin van de 19e eeuw een vaardienst naar Utrecht en Amsterdam. Door het toegenomen vrachtverkeer over de weg werd de haven, die pas in 1930 werd aangelegd, nauwelijks gebruikt. In 1965 is de haven weer gedempt.

Het gedicht De haven van Zeist werd geschreven door stadsdichter Mary Heylema en op muziek gezet door Matthijs Overmars. Theatermaker Bram van Oers maakte er met vijftien andere zeemansliederen een aansprekend verhaal van dat zich afspeelt in de jaren '30 van de vorige eeuw. Kinderen uit de groepen 5, 6, 7 en 8 van basisscholen in Zeist en Bilthoven studeerden de liederen in op school in. Dinsdagochtend 26 oktober werd het project afgesloten met een feestelijke voorstelling in de Grote Kerkzaal van de Broedergemeente in Zeist.

Kiemkracht (stadsgedicht 21)

In zijn kamer hangt het kleine schilderij
van de tuin in het slaperige dorp,
vaders hof.

Begon het daar?
Bij de bonte bloemenroep,
het tuimelduikend geurkanon
en waaiervormig watervallend blad?

Het kiemen, kolken, broeien
binnen in hem,
tot de muziek zijn brein uitschiet
als takken die de lucht doorboren.

Eén ding is zeker:
onder de zwarte lijnen
van zijn partituur
krioelt het van het leven.

Mary Heylema, 
Voorgedragen op Open Monument Dag, 11 september 2021, bij het geboortehuis van Willem Pijper, 2e Hogeweg 12, Zeist.

Minibieb (stadsgedicht 20)

.Geschreven voor het festijn van de Zeister Minibiebjes, 5 juni 2021

Nest van steen (Stadsgedicht 18)

Dank, Marot, gevluchte hugenoot,
schepper van het interieur.
Ooit bepaalde je de kleur
en zette je de toon voor menigeen
die wijken moest, van ver, van overzee.

Dat maakt het Slot tot op vandaag
een vrijplaats, nest van steen.

Mary Heylema, stadsdichter
Geschreven voor de vernieuwde Marotzaal in Slot Zeist, maart 2021

Kijk (stadsgedicht 17)

Dwaal met duizend ogen
en even zoveel vragen
langs mijn verschijningsvorm.

Mijn omtrek laat zich zelden
meteen in één keer zien

Tast voorbij het denken
naar mijn betekenis.

Wees gerust,
een helder antwoord
garandeer ik niet.

Mary Heylema, stadsdichter

Geschreven voor de brochure van de Beeldenroute Zeist 2020 – 2022

Ketting van Johanna (Stadsgedicht 13)

Om vijf uur in de ochtend stopte je bestaan.
Dit stille, vroege tijdstip -de wegen waren leeg-
paste bij je aard, Johanna: rustig, kalm, bedaard.

Je kende je verleden, maar sprak niet over toen,
geen Emmen, Staphorst, Spanje.
Je koos voor hier en nu, het vroeger werd vermeden.

Elke nieuwe dag verzamelde je parels:
Een boek om in te bladeren, iets lekkers bij de thee,
iemand die een praatje maakte,
haken en wat tekenen, Rieu op de tv.

Johanna, leg de naald maar neer.
De parels zijn geregen,
je ketting is nu klaar.

Mary Heylema, stadsdichter, 2020

Geschreven voor de Eenzame Uitvaart van mevrouw L. op 12 oktober 2020

Noem me Betty en geen Bep (stadsgedicht 12)

Betty staat voor bereisd, belezen,
voor wonen in een sjieke straat.
Staat voor genieten van klassieke klanken,
voor kwaliteit van kleding, geen goedkope nep.
Betty, jij was volstrekt geen Bep.

Je leefde volgens vaste regels,
rapporteren was je werk, want weten
waar een woonboot wel of niet mag liggen
geeft rust aan een gestructureerde geest.

Frederik en jij hadden een sterke broer-en-zussen-band.
Al moest je naar Zuid-Afrika, je ging erheen
en zocht hem op, maar verder was je graag
het allerliefst alleen.

Van de grote stad naar het Gooische dorp
werd je heelal uiteindelijk één stoel,
strategisch in een kamerhoek.
Hardop las je daar je krant,
van voorblad tot aan het financiële nieuws.

Je zat er in je eigen web
en zei: ‘Ik blief wat thee met melk.’
Zie, ook in woorden
was jij echt Betty en nooit Bep.

Stadsgedicht van Mary Heylema

Geschreven voor de Eenzame Uitvaart van mevrouw G. op 14 mei 2020

Sedumdakendroom (Stadsgedicht 10)

De zon bombardeert haar warmte op de stad
met zoveel tinten zink en lood en teer
van het allerstenigst grijs, waarin het leven zwijgt.

Het wordt vanzelf weer donker,
ook deze nacht gaan de mensen slapen.
Hun dromen schieten stil langs schuttingen omhoog.

Ruimtedenkers worden ze,
die vanuit hun hoogte neerzien op de kale daken,
waarop -ineens- iets kleins gaat groeien.

Kijk, het spreidt zich uit in alle wijken.
Bijen, vogels, vlinders komen zoemend
naar de kussentjes in bloei die water, warmte,
zelfs stadsgeluiden slurpen.

De mensen zuchten in hun slaap.
Hun ogen grazen langs het vlak
van aaibaar ademende daken.
Groen maakt hoekige gedachten zachter.

Mary Heylema, stadsdichter Zeist

Museumbezoek (stadsgedicht 6)

Museumbezoek

Kom naar binnen, trek je jas uit.
Leg je dagelijks gedoetje in de kluis.
Neem je tijd, er zijn nogal wat zalen
om cultureel in te verdwalen.

Kijk, deze ruimte blijft vaak leeg.
Je loopt eraan voorbij,
want niemand hoeft een schilderij
dat je pedant vertelt hoe
het leven hoort te zijn.

Drukker is het bij de muur
waar zonsondergangen
mooier zijn dan in het echt.
Waar de zusjes Knus en Veilig
zacht hun wiegeliedjes zingen.

En hier de wanden die je telkens tonen
wat je liever niet wilt zien, net zolang
tot je verkruimeld uit de hemel tuimelt
en even bij moet komen
met koffie in het restaurant.

Dan, net voor sluitingstijd,
raakt een vorm of lijn de plek in jou
waar je meteen weer weet
wie je eens was of wie je ooit kunt zijn.

Geschreven voor de Atelierroute Zeist, voorgedragen bij de opening op 4 oktober 2019 in de Gehoorzaal van de W.A. Hoeve in Den Dolder.

Dag der Kunsten (stadsgedicht 3)

Lijstje

Anders

Papoea Nieuw-Guinea